Serat Wedhatama PUPUH 1 Pangkur Pada 1 - 14

20.36

PUPUH 1
PANGKUR

PADA 1
Mingkar-mingkuring ukara
Akarana karenan mardi siwi
Sinawung
resmining kidung
Sinuba sinukarta
Mrih kretarta pakartining ilmu
luhung
Kang tumrap ing tanah Jawa
Agama ageming aji

Artinya:
Meredam nafsu angkara dalam diri
Hendak berkenan mendidik putra-putri
Tersirat dalam indahnya tembang
Dihias penuh variasi
Agar menjiwai
hakekat ilmu luhur
Yang berlangsung di tanah Jawa (nusantara)
Agama
sebagai “pakaian” kehidupan
PADA 2
Jinejer ing Weddhatama
Mrih tan kemba kembenganing pambudi
Mangka
nadyan tuwa pikun
Yen tan mikani rasa
Yekti sepi sepa lir sepah
asamun
Samasane pakumpulan
Gonyak-ganyuk nglelingsemi

Artinya:
Disajikan dalam serat Wedhatama
Agar jangan miskin pengetahuan
Walaupun sudah tua pikun
Jika tidak memahami rasa sejati (batin)
Niscaya kosong tiada berguna bagai ampas
Percuma sia-sia
Di dalam
setiap pertemuan sering bertindak ceroboh memalukan.

PADA 3
Nggugu karsane priyangga
Nora nganggo peparah lamun angling
Lumuh
ingaran balilu
Uger guru aleman
Nanging janma ingkang wus waspadeng
semu
Sinamun samudana
Sesadoning adu manis


Artinya:
Mengikuti kemauan sendiri
Bila berkata tanpa dipertimbangkan (asal
bunyi)
Namun tak mau dianggap bodoh
Selalu berharap dipuji-puji
(sebaliknya) Ciri orang yang sudah memahami (ilmu sejati) tak bisa
ditebak Berwatak rendah hati
Selalu berprasangka baik.

PADA 4
Si pengung nora nglegewa
Sangsayarda denira cacariwis
Ngandhar-andhar
angendukur
Kandhane nora kaprah
Saya elok alangka longkangipun
Si
wasis waskitha ngalah
Ngalingi marang sipingging.

Artinya:
(sementara) Si dungu tidak menyadari
Bualannya semakin menjadi jadi
Ngelantur bicara yang tidak-tidak
Bicaranya tidak masuk akal
Makin
aneh tak ada jedanya. Lain halnya
Si Pandai cermat dan mengalah
Menutupi aib si bodoh.

PADA 5
Mangkono ilmu kang nyata
Sanyatane mung we reseping ati
Bungah ingaran
cubluk
Sukeng tyas yen den ina
Nora kaya si punggung anggung
gumunggung
Ugungan sadina dina
Aja mangkono wong urip

Artinya:
Demikianlah ilmu yang nyata
Senyatanya memberikan ketentraman hati
Tidak merana dibilang bodoh
Tetap gembira jika dihina
Tidak seperti si
dungu yang selalu sombong
Ingin dipuji setiap hari
Janganlah begitu
caranya orang hidup.

PADA 6
Uripa sapisan rusak
Nora mulur nalare ting saluwir
Kadi ta guwa kang
sirung
Sinerang ing maruta
Gumarenggeng anggereng anggung
gumrunggung
Pindha padhane si mudha
Prandene paksa kumaki.

Artinya:
Hidup sekali saja berantakan
Tidak berkembang, pola pikirnya carut
marut
Umpama goa gelap menyeramkan
Dihembus angin
Suaranya gemuruh
menggeram, berdengung
Seperti halnya watak anak muda
Masih pula berlagak
congkak

PADA 7
Kikisane mung sapala
Palayune ngendelken yayah wibi
Bangkit tur
bangsaning luhur
Lah iya ingkang rama
Balik sira sarawungan bae durung
Mring atining tata krama,
Nggon-anggon agama suci.

Artinya:
Tujuan hidupnya begitu rendah
Maunya mengandalkan orang tuanya
Yang
terpandang serta bangsawan
Itu kan ayahmu !
Sedangkan kamu kenal saja
belum
Akan hakikatnya tata krama
Dalam ajaran agama yang suci

PADA 8
Socaning jiwangganira
Jer katara lamun pocapan pasthi
Lumuh asor kudu
unggul
Sumengah sesongaran
Yen mangkono kena ingaran katungkul
Karem
ing reh kaprawiran
Nora enak iku kaki.

Artinya:
Cerminan dari dalam jiwa raga mu
Nampak jelas walau tutur kata halus
Sifat pantang kalah maunya menang sendiri
Sombong besar mulut
Bila
demikian itu, disebut orang yang terlena
Puas diri berlagak tinggi
Tidak baik itu nak !

PADA 9
Kekerane ngelmu karang
Kakarangan saking bangsaning gaib
Iku boreh
paminipun
Tan rumasuk ing jasad
Amung aneng sajabaning daging kulup
Yen kapengkok pancabaya
Ubayane mbalenjani.

Artinya:
Di dalam ilmu yang dikarang-karang (sihir/rekayasa)
Rekayasa dari
hal-hal gaib
Itu umpama bedak
Tidak meresap ke dalam jasad
Hanya ada
di kulitnya saja nak
Bila terbentur marabahaya
Bisanya menghindari.

PADA 10
Marma ing sabisa-bisa
Babasane muriha tyas basuki
Puruitaa kang patut
Lan traping angganira
Ana uga angger ugering kaprabun
Abon aboning
panembah
Kang kambah ing siang ratri.

Artinya:
Karena itu sebisa-bisanya
Upayakan selalu berhati baik
Bergurulah secara tepat
Yang sesuai dengan dirimu
Ada juga peraturan dan pedoman bernegara
Menjadi syarat bagi yang berbakti
Yang berlaku siang malam.

PADA 11
Iku kaki takokena
Marang para sarjana kang martapi
Mring tapaking tepa tulus
Kawawa nahen hawa
Wruhanira mungguh sanjataning ngelmu
Tan mesthi neng janma wreda
Tuwin muda sudra kaki.

Artinya:
Tulah nak, tanyakan
Kepada para sarjana yang menimba ilmu
Kepada jejak hidup para suri tauladan yang benar
Dapat menahan hawa nafsu
Pengetahuanmu adalah senyatanya ilmu
Yang tidak harus dikuasai orang tua
Bisa juga bagi yang muda atau miskin, nak !

PADA 12
Sapantuk wahyuning Allah
Gya dumilah mangulah ngelmu bangkit
Bangkit mikat reh mangukut
Kukutaning Jiwangga
Yen mangkono kena sinebut wong sepuh
Liring sepuh sepi hawa
Awas roroning ngatunggil.

Artinya:
Siapapun yang menerima wahyu Tuhan
Dengan cermat mencerna ilmu tinggi
Mampu menguasai ilmu kasampurnan
Kesempurnaan jiwa raga
Bila demikian pantas disebut “orang tua”
Arti “orang tua” adalah tidak dikuasai hawa nafsu
Paham akan dwi tunggal (menyatunya sukma dengan Tuhan)

PADA 13
Tan samar pamoring Sukma
Sinukma ya winahya ing ngasepi
Sinimpen telenging kalbu
Pambukaning waana
Tarlen saking liyep layaping ngaluyup
Pindha pesating supena
Sumusuping rasa jati.

Artinya:
Tidak lah samar sukma menyatu
Meresap terpatri dalam keheningan semadi
Diendapkan dalam lubuk hati
Menjadi pembuka tabir
Berawal dari keadaan antara sadar dan tiada
Seperti terlepasnya mimpi
Merasuknya rasa yang sejati.

PADA 14
Sajatine kang mangkono
Wus kakenan nugrahaning Hyang Widi
Bali alaming ngasuwung
Tan karem karamean
Ingkang sipat wisesa winisesa wus
Mulih mula mulanira
Mulane wong anom sami.

Artinya:
Sebenarnya keada'an itu merupakan anugrah Tuhan
Kembali ersuas yang mengosongkan
Tidak mengumbar nafsu duniawi
Yang bersifat kuasa menguasai
Kembali ke asal muasalmu
Oleh karena itu
Wahai anak muda sekalian.

You Might Also Like

5 komentar

Catatan: Hanya anggota dari blog ini yang dapat mengirim komentar.